Luật Thanh tra năm 2022 có một số quy định mới so với Luật Thanh tra năm 2010, những thay đổ cơ bản như sau:

- Về phạm vi điều chỉnh

Luật Thanh tra năm 2022 đã bỏ phạm vi điều chỉnh về Thanh tra nhân dân trong Luật Thanh tra năm 2010, chỉ điều chỉnh về tổ chức và hoạt động thanh tra.

- Về cơ quan thực hiện chức năng thanh tra

Luật Thanh tra năm 2010 chia làm 02 nhóm: Cơ quan thanh tra nhà nước và cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.

Luật Thanh tra năm 2022 chia làm 5 nhóm: Cơ quan thanh tra theo cấp hành chính; Cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực; Cơ quan thanh tra ở cơ quan thuộc Chính phủ; Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cơ quan Cơ yếu Chính phủ; cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.

- Xây dựng, ban hành Định hướng chương trình thanh tra

Luật Thanh tra năm 2022 đã quy định thời gian trình và xem xét, phê duyệt Định hướng chương trình thanh tra của năm sau, cụ thể:

+ Chậm nhất vào ngày 30 tháng 9 hàng năm, Tổng Thanh tra Chính phủ trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Định hướng chương trình thanh tra của năm sau (Luật 2010 chậm nhất 15/10)

+ Chậm nhất vào ngày 15 tháng 10 hàng năm, Thủ tướng Chính phủ có trách nhiệm xem xét, phê duyệt Định hướng chương trình thanh tra của năm sau. (Luật 2010 chậm nhất 30/10).

- Xây dựng, ban hành kế hoạch thanh tra

+ Căn cứ ban hành kế hoạch thanh tra

Theo Luật năm 2010 thì Căn cứ vào Định hướng chương trình thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ có trách nhiệm lập kế hoạch thanh tra của Thanh tra Chính phủ và hướng dẫn Thanh tra bộ, Thanh tra tỉnh xây dựng kế hoạch thanh tra cấp mình.

Luật Thanh tra năm 2022, bổ sung thêm căn cứ vào nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội và công tác quản lý thuộc phạm vi quản lý của ngành, lĩnh vực và địa phương; căn cứ Định hướng chương trình thanh tra, hướng dẫn của cơ quan thanh tra cấp trên để xây dựng, ban hành kế hoạch thanh tra.

+ Hướng dẫn kế hoạch thanh tra

Luật Thanh tra năm 2010 không quy định thời gian nào Thanh tra Chính phủ hướng dẫn Thanh tra Bộ, Thanh tra tỉnh xây dựng kế hoạch thanh tra.

Luật Thanh tra năm 2022 quy định: Chậm nhất vào ngày 25 tháng 10 hằng năm, căn cứ vào Định hướng chương trình thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ có trách nhiệm hướng dẫn Thanh tra Bộ, Thanh tra tỉnh xây dựng dự thảo kế hoạch thanh tra của Bộ, kế hoạch thanh tra của tỉnh.

+ Ban hành kế hoạch thanh tra

Luật Thanh tra năm 2022 quy định: Chậm nhất vào ngày 15 tháng 11 hằng năm, Thanh tra Chính phủ có trách nhiệm ban hành kế hoạch thanh tra của cơ quan mình.

Luật cũ không quy định cụ thể thời gian Thanh tra Chính phủ ban hành kế hoạch thanh tra.

Luật Thanh tra năm 2022 quy định: Chậm nhất vào ngày 10 tháng 12 hằng năm, Bộ trưởng có trách nhiệm ban hành Kế hoạch thanh tra của Bộ. Chậm nhất vào ngày 20 tháng 12 hằng năm, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm ban hành kế hoạch thanh tra của tỉnh. (Luật 2010 quy định chậm nhất vào ngày 25 tháng 11 hằng năm)

Luật năm 2022 đã gộp kế hoạch Thanh tra Sở và Thanh tra huyện vào kế hoạch Thanh tra tỉnh.

- Hình thức thanh tra

Luật Thanh tra năm 2010 quy định 3 hình thức thanh tra, gồm: Thanh tra theo kế hoạch, thanh tra thường xuyên hoặc thanh tra đột xuất.

Luật Thanh tra năm 2022 quy định 02 hình thức thanh tra, gồm: Thanh tra theo kế hoạch hoặc thanh tra đột xuất.

- Gia hạn thời hạn thanh tra

Gia hạn thời hạn thanh tra là quy định mới trong Luật Thanh tra năm 2022, theo đó các trường hợp phức tạp được gia hạn thời hạn thanh tra bao gồm:

+ Phải thực hiện trưng cầu giám định hoặc phải xác minh, làm rõ vụ việc có yếu tố nước ngoài thuộc nội dung, phạm vi tiến hành thanh tra;

+ Cần xác minh, làm rõ hành vi tham nhũng, tiêu cực theo quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực;

+ Khi đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan không hợp tác, cản trở, chống đối, gây khó khăn cho hoạt động thanh tra làm ảnh hưởng đến thời hạn thanh tra.

Luật thanh tra năm 2022 cũng quy định Các trường hợp đặc biệt phức tạp được gia hạn thời hạn thanh tra bao gồm:

+ Cuộc thanh tra phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực, nhiều địa phương;

+ Cuộc thanh tra có ít nhất 02 yếu tố quy định tại trường hợp phức tạp.

- Xây dựng dự thảo kết luận thanh tra

Luật Thanh tra năm 2010 không quy định việc xây dựng dự thảo kết luận thanh tra mà dự thảo kết luận được hướng dẫn tại Nghị định 86/2011/NĐ-CP, tại Luật và Nghị định cũng không quy định thời gian xây dựng dự thảo kết luận thanh tra là bao lâu.

Luật Thanh tra năm 2022 đã bổ sung về thời gian xây dựng dự thảo kết luận thanh tra.

- Xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra

Luật Thanh tra năm 2022 đã bổ sung quy định: Khi tiến hành hoạt động thanh tra, kiểm toán nhà nước, nếu phát hiện chồng chéo, trùng lặp, cơ quan thanh tra phối hợp với cơ quan kiểm toán nhà nước để xử lý theo quy định của Luật Kiểm toán nhà nước và Luật này, bảo đảm một nội dung hoạt động của tổ chức, cá nhân chỉ là đối tượng của một cơ quan thanh tra hoặc cơ quan kiểm toán nhà nước.

Đồng thời, Luật Thanh tra năm 2022 đã quy định cụ thể, rõ ràng về thẩm quyền xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra.

- Chế định thanh tra nhân dân trong Luật Thanh tra

Tại Luật Thanh tra 2010, chế định thanh tra nhân dân được quy định tại một chương cụ thể (Chương VI) với 10 Điều luật liên quan. Theo đó, thanh tra nhân dân được tổ chức dưới hình thức Ban thanh tra nhân dân. Ban thanh tra nhân dân được thành lập ở xã, phường, thị trấn, cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước. Nhưng đến Luật Thanh tra 2022, các quy định của thanh tra nhân dân đã không còn trong luật.

Luật Thanh tra năm 2022 có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2023./.