Theo các tài liệu lịch sử. Địa đạo Khu ủy Trị Thiên được khởi công đào vào tháng 8/1967, trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ bước vào giai đoạn khốc liệt. Thực hiện ý đồ chiến lược của Trung ương, nhằm mở hướng tiến công ở đường 9, tạo điều kiện cho các chiến trường phát triển, nhất là chiến trường Trị Thiên Huế. Khu uỷ Trị Thiên Huế đã quyết định đào địa đạo tại khu vực Khe Trái, ngày nay thuộc phường Hương Vân, TX Hương Trà nhằm tạo thế liên hoàn giữa vùng núi, đồng bằng và đô thị, phá thế kìm kẹp, chia rẽ của địch; đồng thời làm căn cứ chỉ huy, tạo điều kiện thuận lợi cho Bộ chỉ huy Quân khu trực tiếp chỉ đạo các mũi tiến công vào TP Huế trong dịp Tết Mậu Thân 1968.

Nằm trên triền dốc đồi 160, địa đạo Khu ủy Trị Thiên có hình chữ Y, với 3 cửa ra vào, tổng chiều dài hơn 100m. Trong lòng địa đạo có phòng ngủ, phòng hội họp, trụ mắc võng. Bên ngoài địa đạo có bếp Hoàng Cầm, hầm cảnh vệ, trận địa pháo, giao thông hào. Với những giá trị lịch sử tiêu biểu, vào năm 1996, Địa đạo Khu ủy Trị Thiên Huế được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp Quốc gia.

Bị địch tàn phá nghiêm trọng trong chiến tranh cùng một thời gian dài tồn tại dưới tác động của thiên nhiên, một số cửa địa đạo đã bị vùi lấp. UBND tỉnh phê duyệt với kinh phí hơn 6 tỷ đồng để bảo tồn và phát huy giá trị di tích này. Với sự hỗ trợ của các nhân chứng lịch sử từng tham gia hoạt động tại đây, công trình được tu bổ một số hạng mục theo nguyên trạng như: phục hồi 03 cửa hầm địa đạo; Xây dựng hệ thống giao thông hào bao quanh; Phục dựng, tôn tạo bếp Hoàng Cầm, các hầm cảnh vệ số 1 và số 3; Xây dựng mới nhà bia tưởng niệm cùng một số hạng mục khác.

Ông Phan Thanh Hải - Giám đốc Sở Văn hóa & Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết: “Trong giai đoạn tới thì Sở Văn hóa & Thể thao sẽ chỉ đạo Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên Huế nghiên cứu, đề xuất giai đoạn 2 của dự án, đặc biệt chú ý đến sự tôn tạo, giữ gìn những di tích nguyên gốc, từ hầm địa đạo cho đến công sự, đặc biệt là trận địa pháo 12 ly 7 trên đỉnh đồi. Bên cạnh đó cũng tạo ra những thiết chế hỗ trợ cho khách du lịch đến đây trải nghiệm thực tế, để du khách có thể phần nào cảm nhận cuộc sống từng diễn ra ở đây như thế nào”.

Địa đạo khu ủy Trị Thiên là một trong những di tích lịch sử quan trọng của giai đoạn kháng chiến chống Mỹ cứu nước đối với TT Huế nói riêng và cả nước nói chung. Với ý nghĩa này, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Phương lưu ý sau khi hoàn thành giai đoạn 1, trên cơ sở những ý kiến đóng góp của các nhân chứng lịch sử cần nhanh chóng thực hiện giai đoạn 2 bởi các nhân chứng còn sống hiện cũng đã cao tuổi. Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế hy vọng đây là điểm đến di tích lịch sử văn hóa, góp thêm “địa chỉ đỏ” cho một vùng đất mang trên mình nhiều sứ mệnh lịch sử. Đồng thời, đề nghị Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh tiếp tục khai thác, quảng bá đến bà con nhân dân, du khách trong và ngoài nước đến tham quan, học tập.

Địa đạo Khu ủy nhìn từ trên cao

Hoàn thành việc tu bổ, tôn tạo di tích không chỉ khơi dậy niềm tự hào về truyền thống cách mạng của quê hương TT Huế trong thế hệ trẻ hôm nay mà mở ra hướng phát triển mô hình du lịch sinh thái của địa phương.