1. Triệu chứng bệnh

Lem lép hạt lúa là tên gọi để chỉ chung hiện tượng hạt lúa có vỏ trấu sậm màu biến đổi từ màu nâu đến đen; từ đen lốm đốm đến đen toàn bộ vỏ trấu bao gồm cả trên hạt lúa có gạo và hạt lúa lép không có gạo ở giai đoạn cây lúa còn trên đồng ruộng trước khi thu hoạch. Hạt lúa bị lép, lửng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và lượng hạt lúa.

2. Nguyên nhân

 - Do nhện gié: nhện gié thường sống trong các bẹ lá lúa. Khi mật độ cao chúng có thể bò lên trên bông lúa chích hút các gié lúa đang phát triển. Các bông lúa bị hại thường mọc thẳng đứng và phần lớn số hạt đều bị lép.

 - Do vi khuẩn Pseudomonas glumae (hay Bukhoderia glumae), vi khuẩn này làm thối đen hạt hoặc gây vết bệnh trên vỏ hạt.

- Do nấm, có rất nhiều loại nấm gây hại (tập đoàn nấm). Theo thống kê hiện nay có đến 12 loại nấm khác nhau gây nên loại bệnh này và đây chính là nguyên nhân gây lem lép hạt quan trọng nhất.

3. Đặc điểm phát sinh, phát triển bệnh

- Nấm có thể bám trên vỏ trấu hạt lúa sau khi thu hoạch, lưu tồn và tiếp tục gây hại làm hạt bị lem; đây cũng là nhân tố lưu truyền bệnh trên giống.

- Trên các chân đất ruộng nhiễm phèn, nhiễm mặn thì các bệnh gạch nâu, đốm nâu sẽ phát triển mạnh và cũng làm cho hạt lúa bị lem lép về sau.

- Cỏ dại trong ruộng lúa cũng là ký chủ cho nấm bệnh phát triển và phát tán cho ruộng lúa.

- Các loại sâu bệnh tấn công lúa vào giai đoạn đòng trổ như bệnh đạo ôn cổ bông, rầy nâu, sâu cuốn lá nhỏ, bọ xít cũng làm gia tăng nguy cơ bệnh lem lép hạt. Lem lép hạt làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng hạt lúa, đồng thời tác hại vào vụ sau.

- Thời kỳ cây lúa dễ mẫn cảm với bệnh là từ trổ bông đến chín sữa và rơi vào những tháng có nhiệt độ thấp, ẩm độ không khí cao, lượng mưa lớn và số ngày mưa nhiều

4. Biện pháp phòng trừ

- Sử dụng hạt giống khỏe, giống xác nhận, sạch bệnh, không lẫn tạp chất. Tuyệt đối không dùng giống ở những ruộng có biểu hiện bệnh lem lép hạt. Sạ thưa, với mật độ 100-120kg/ha.

- Bón phân đầy đủ và cân đối giúp cây lúa khỏe, không đổ ngã và tăng khả năng chống chịu đối với sự tấn công của nấm bệnh. Tùy thuộc vào điều kiện mùa vụ, giống, đất đai để bón cho phù hợp.

- Biện pháp xử lý bằng thuốc hóa học (nên chọn thuốc trừ bệnh phổ rộng để phun) vẫn được xem là biện pháp hiệu quả nhất trong việc phòng trị bệnh lem lép hạt. Việc chọn lựa đúng loại thuốc và thời điểm phun thuốc cũng rất quan trọng. Trong việc dùng thuốc phải chú phun thuốc phòng bệnh là tốt nhất, để khi bệnh đã xâm nhập vào hạt lúa rồi thì việc phun thuốc trị bệnh sẽ cho hiệu quả thấp, phải phun đi phun lại nhiều lần rất tốn kém. Phun hai lần vào thời kỳ lúa bắt đầu trổ và trổ đều để hạn chế các loại nấm phát triển trên vỏ hạt lúa, sử dụng các loại thuốc trị nấm, kết hợp với thuốc trừ vi khuẩn có chứa các hoạt chất như Azoxystrobin + Difenoconazole, Difenoconazole + Tricyclazole, Propiconazole,…Phun thuốc vào giai đoạn đòng trổ này còn phòng trừ được các bệnh khác như đốm vằn, vàng lá chín sớm, đạo ôn cổ bông, thối bẹ lá đòng.

- Phòng trừ tốt các loại sâu bệnh gây hại trong giai đoạn làm đòng-trổ sẽ làm giảm tỷ lệ lem lép hạt lúa.

- Cỏ dại là ký chủ của nhiều loại nấm gây bệnh lem lép hạt lúa, cần phòng trừ tốt cỏ dại gây hại trong ruộng cũng như trên bờ.